शाक्य पुरातन
वैदिक अवधि (१५००५०० सा.यु.पू.)सालको एक कुल हो। नाम सक्षम, योग्य मतलब जो
संस्कृत शब्द साक्य
बाट लिइएको हो। शाक्य को वंशावली र विष्णु पुराण यो भागवत पुराण र ब्रम्हा पुराण चतुर्थमा पाइन्छ।
यो शाक्य गण-राज्य रूपमा चिनिने एउटा स्वतन्त्र गणतन्त्र राज्य, थियो। यो शाक्य राजधानी तत्कालिन भारत को वर्तमान उत्तर प्रदेश राज्य को सीमाना नजिकै निहित जो वर्तमान नेपाल, मा कपिलवस्तु थियो। सबैभन्दा प्रसिद्ध शाक्य र राजकुमार बौद्ध धर्म को संस्थापक थियो र गौतम बुद्ध रूपमा चिनिएको हुन आउनुभएका सिद्धार्थ शाक्य (५औँ शताब्दीका सा.यु.पू.) थियो। सिद्धार्थ शुद्धोधनको छोरा थियो। शुद्धोधन शाक्य गणतन्त्र को चुनिएको नेता राजा थियो। गौतम बुद्ध एक नयाँ धर्म स्थापना र सिंहासन abdicated, त्यसैले रूपमा वंशबाट आफ्नो छोरा राहुल संग जारी कुशा को सन्तानले । राजा शाक्य छोरा । शुद्धोधनको छोरा सिद्धार्थ शाक्य पछि गएर गोत्रको शिसाबले(गौतम बुद्ध) चिनिनगयो ।, तर उहाँले सिंहासन abdicted भएकोले वंशबाट आफ्नो छोरा राहुल) संग जारी। सुमित्रा सूर्य वँश (सौर्य राजवंश) अन्तिम शासक थियो
शाक्य को वंशावली र विष्णु पुराण, यो भागवत पुराण र ब्रम्हा को चतुर्थ पाइन्छ। [उल्लेख आवश्यकता]
ईक्षाकु विवशवन (सूर्य) को नाति थियो राजा शाक्य, सामान्यतःसूर्यवँशको रूपमा चिनिएको ईक्षाकु राजकुल अन्तिम सन्तान एक थियो। ईक्षाकु को पहिले सन्तानले थियो। अन्य तरिकाले ज्ञात सन्तानले सत्यवर्थ राजा हरिशचन्द्र र भगिरथ, रघु समावेश देखिन्छ ।, रामको बुवा दशरथ (जसलाई पछि यो राजकुल पनि रघुवँशको रूपमा चिनिएको छ ।
बौद्ध पदहरू को खाता
यो शाक्य को महावत्थु सहित पछि बौद्ध पदहरू साथै मा उल्लेख गरिएका छन् (ग। दोश्रो शताब्दीका सा.यु.पू. लेट), महावँश र सुमङ्गलविलासिनी (ग। ५औँ शताब्दीका इस्वी संवत्), अधिकतम बुद्ध को जन्म बहिमा,अधिच्छबन्धुस एक भाग रूपमा (सूर्य को को अँश) [2] वाअधिक्षास (सौर्य दौड वा सूर्यवँश र पौराणिक राजा को सन्तानले रूपमा ईक्षाकु (पाली: वकाक)
एक समय मा एक पल्ट जसको नाम शुद्धोधन थियो शाक्य, सौर्य दौडको एक सीओन, एक राजा त्यहाँ बस्थे। उहाँले आचरण शुद्ध र शरद ऋतु चन्द्र जस्तै शक्य प्रिय थियो। उहाँले देवी माया गर्न उनको समानता देखि, महान् माया भनिन्थ्यो जो, भव्य सुन्दर, र स्थिर एक पत्नी, थियो।
Aśvaghoṣa, I.1-2 को -Buddhacarita
यो बौद्ध पाठ महावँश (द्वितीय, 1-24), राजा वकाक गर्न शाक्यहरु ईक्षाकू को मूल निशान रमहासमता, वकाक को एक पूर्वज देखि आफ्नो वंशावली देखिन्छ। यो सूची मन्धता र सगरहवामा समावेश छ जो ईक्षाकू राजवंश प्रमुख राजाहरू, एक नम्बर को नाम [2] यस पाठ अनुसार,वक्कामुख वकाक को जेठो छोरा थियो।शिविसमज्या र सिहँस्सराका छोरा र वक्काकूख को नाति थिए। राजा सिँहसरा असी-दुई हजार छोराहरू र सँगै शाक्य रूपमा चिनिएको नाती थियो। सिँहसराको कान्छो छोरा जयसेन थियो। जयसेनको एक छोरा, सिँहनु, र देवदह शाक्य सँग विवाह भएको थियो जस्को एक छोरी, यशोधरा (छैन राजकुमार सिद्धार्थको पत्नी होईन),देवदह शाक्यको दुई छोरी,अन्जना र कच्चना थियो। सिँहनु र कच्चनाको विवाह विवाह भएको थियो र तिनीहरूको पाँच छोरा र दुई छोरी थिए; शुद्धोधन तिनीहरूको जेठो छोरा थियो। शुद्धोधनको दुई रानी महामाया र प्रजापती अन्जनाको दुवै छोरीहरू थिए। सिद्धार्थ (गौतम बुद्ध) शुद्धोधन र महामाया बाट जन्मेको को छोरा थियो। राहुल पनि सिद्धार्थ र भद्द कच्चनाको छोराको रूपमा चिनिएको) यशोधरा अन्जनको नातीनी नाम सुप्पबुद्धको छोरी हुन ।
यो ब्राहमन वंशबाट यो शाक्य कुल को गौतम गोत्र भएको देखिन्छ ।यो शाक्य कुल, पनि एक क्षत्रीय कुल हुनत, महर्षि गौतम, ठूलो सात ऋषी वा सप्तऋषीको एक देखि आफ्नो वंशबाट निशान। गौतम बुद्ध रूपमा चिनिएको छ के कारण हो अनुसन्धान गर्नपर्ने बिषय हो
यो शाक्य गण-राज्य रूपमा चिनिने एउटा स्वतन्त्र गणतन्त्र राज्य, थियो। यो शाक्य राजधानी तत्कालिन भारत को वर्तमान उत्तर प्रदेश राज्य को सीमाना नजिकै निहित जो वर्तमान नेपाल, मा कपिलवस्तु थियो। सबैभन्दा प्रसिद्ध शाक्य र राजकुमार बौद्ध धर्म को संस्थापक थियो र गौतम बुद्ध रूपमा चिनिएको हुन आउनुभएका सिद्धार्थ शाक्य (५औँ शताब्दीका सा.यु.पू.) थियो। सिद्धार्थ शुद्धोधनको छोरा थियो। शुद्धोधन शाक्य गणतन्त्र को चुनिएको नेता राजा थियो। गौतम बुद्ध एक नयाँ धर्म स्थापना र सिंहासन abdicated, त्यसैले रूपमा वंशबाट आफ्नो छोरा राहुल संग जारी कुशा को सन्तानले । राजा शाक्य छोरा । शुद्धोधनको छोरा सिद्धार्थ शाक्य पछि गएर गोत्रको शिसाबले(गौतम बुद्ध) चिनिनगयो ।, तर उहाँले सिंहासन abdicted भएकोले वंशबाट आफ्नो छोरा राहुल) संग जारी। सुमित्रा सूर्य वँश (सौर्य राजवंश) अन्तिम शासक थियो
शाक्य को वंशावली र विष्णु पुराण, यो भागवत पुराण र ब्रम्हा को चतुर्थ पाइन्छ। [उल्लेख आवश्यकता]
ईक्षाकु विवशवन (सूर्य) को नाति थियो राजा शाक्य, सामान्यतःसूर्यवँशको रूपमा चिनिएको ईक्षाकु राजकुल अन्तिम सन्तान एक थियो। ईक्षाकु को पहिले सन्तानले थियो। अन्य तरिकाले ज्ञात सन्तानले सत्यवर्थ राजा हरिशचन्द्र र भगिरथ, रघु समावेश देखिन्छ ।, रामको बुवा दशरथ (जसलाई पछि यो राजकुल पनि रघुवँशको रूपमा चिनिएको छ ।
बौद्ध पदहरू को खाता
यो शाक्य को महावत्थु सहित पछि बौद्ध पदहरू साथै मा उल्लेख गरिएका छन् (ग। दोश्रो शताब्दीका सा.यु.पू. लेट), महावँश र सुमङ्गलविलासिनी (ग। ५औँ शताब्दीका इस्वी संवत्), अधिकतम बुद्ध को जन्म बहिमा,अधिच्छबन्धुस एक भाग रूपमा (सूर्य को को अँश) [2] वाअधिक्षास (सौर्य दौड वा सूर्यवँश र पौराणिक राजा को सन्तानले रूपमा ईक्षाकु (पाली: वकाक)
एक समय मा एक पल्ट जसको नाम शुद्धोधन थियो शाक्य, सौर्य दौडको एक सीओन, एक राजा त्यहाँ बस्थे। उहाँले आचरण शुद्ध र शरद ऋतु चन्द्र जस्तै शक्य प्रिय थियो। उहाँले देवी माया गर्न उनको समानता देखि, महान् माया भनिन्थ्यो जो, भव्य सुन्दर, र स्थिर एक पत्नी, थियो।
Aśvaghoṣa, I.1-2 को -Buddhacarita
यो बौद्ध पाठ महावँश (द्वितीय, 1-24), राजा वकाक गर्न शाक्यहरु ईक्षाकू को मूल निशान रमहासमता, वकाक को एक पूर्वज देखि आफ्नो वंशावली देखिन्छ। यो सूची मन्धता र सगरहवामा समावेश छ जो ईक्षाकू राजवंश प्रमुख राजाहरू, एक नम्बर को नाम [2] यस पाठ अनुसार,वक्कामुख वकाक को जेठो छोरा थियो।शिविसमज्या र सिहँस्सराका छोरा र वक्काकूख को नाति थिए। राजा सिँहसरा असी-दुई हजार छोराहरू र सँगै शाक्य रूपमा चिनिएको नाती थियो। सिँहसराको कान्छो छोरा जयसेन थियो। जयसेनको एक छोरा, सिँहनु, र देवदह शाक्य सँग विवाह भएको थियो जस्को एक छोरी, यशोधरा (छैन राजकुमार सिद्धार्थको पत्नी होईन),देवदह शाक्यको दुई छोरी,अन्जना र कच्चना थियो। सिँहनु र कच्चनाको विवाह विवाह भएको थियो र तिनीहरूको पाँच छोरा र दुई छोरी थिए; शुद्धोधन तिनीहरूको जेठो छोरा थियो। शुद्धोधनको दुई रानी महामाया र प्रजापती अन्जनाको दुवै छोरीहरू थिए। सिद्धार्थ (गौतम बुद्ध) शुद्धोधन र महामाया बाट जन्मेको को छोरा थियो। राहुल पनि सिद्धार्थ र भद्द कच्चनाको छोराको रूपमा चिनिएको) यशोधरा अन्जनको नातीनी नाम सुप्पबुद्धको छोरी हुन ।
यो ब्राहमन वंशबाट यो शाक्य कुल को गौतम गोत्र भएको देखिन्छ ।यो शाक्य कुल, पनि एक क्षत्रीय कुल हुनत, महर्षि गौतम, ठूलो सात ऋषी वा सप्तऋषीको एक देखि आफ्नो वंशबाट निशान। गौतम बुद्ध रूपमा चिनिएको छ के कारण हो अनुसन्धान गर्नपर्ने बिषय हो
शाक्य प्रशासन
कपिलवस्तु मा (विधानसभा हल): यो महावस्तु र ललितविस्तर अनुसार दक्षिण एशिया मा कपिलवस्तु भन्ने स्थान, तत्कालिन भारतको उत्तर प्रदेशको उत्तरपट्टी रहेको हालको नेपालमा शाक्य प्रशासन को भाग थियो। यो शाक्य सँस्थागारको लागि नयाँ भवन उहाँलाई द्वारा उद्घाटन जो गौतम बुद्ध, को समय मा निर्माण भएको थियो। उच्चतम प्रशासनिक अधिकार कुनै पनि महत्त्वपूर्ण व्यापार तथा सभा गर्न सँस्थागार मा भेट गर्ने स्थल जहाँ ५०० शाक्य सभासदहरु सहमतीमा भएको सदस्य सिद्धार्थ थियो। यो शाक्य परिषद सभाहरू भन्दा एक चुनिएको राजा, द्वारा लागु थियो । शुद्धोधन धनाढ्य खेतहरुका मालिक को मालिक ज्ञानी न्याय निशाफि प्रिय व्यक्ती छानिएको थियो । जस्को निजक कोशल थियो र सहमती थियो । बिड्डुभ राजान प्रसेनजितको छोरा जो दासी पुत्री भसवकत्या महानामा शाक्य को छोरी को छोरा, थियो ।आफ्नो पिता ले राज्य छोडेपछि कवशलको सिंहासनमा पुगेकाथिए । आफ्नो बाबुलाई विवाहको लागि आफ्नो आमा, एक दास स्त्रीको छोरी, पठाएर कोशल राज्यलाई धोखा दिएको बदलामा क्रोधपुर्वक शाक्य गणराज्यमा आक्रमण गरि तिनीहरूलाई सँहार गरियो तब शाक्यहरु ज्यान जोगाउन यत्र तत्र
भागे । कवशल राज्यको अनुपातमा शाक्य गणराज्य साह्रै स्यानो राज्य थियो त्यसै तिनिहरुको सैनिको सामना गर्न असक्षम थियो ।
पुरातन बौद्ध पदहरू महावँश र जैन साहित्य पुण्यस्राव कथा कोष अनुसार शाक्य कुल देखि मौर्य राजकुल को मूल परिवर्तन भएको पाईन्छ । यस वँशको बहि अनुसार, मयूर्वाशमा पिन बिड्डुभको आक्रमण पछि सुरक्षित हुन कपिलवस्तु देखि भागे जुन शाक्यहरुको एक समूह थिए।
महावँश अनुसार, श्रीलङ्काली राजाहरूले उपतिस्स नुवाराको पाण्डुभासदेव (504-474 सा.यु.पू.) र अनुराधापुरा (437-367 सा.यु.पू.) को आफ्नो संतान पाण्डुकाभाया,को बहिनी पाण्डु शाक्य देखि को शाक्य कुल एक शाखा भएको पाईन्छ ।
यिनिहरुले तागाउँग राज्य स्थापित र बर्मेली राजतन्त्र बुद्ध को नै शाक्य कुल हो भन्ने पाईन्छ । पहिलो 1823 मा प्रकाशित Hmannan Yazawin, यो पौराणिक राजाअभिराज्य अनुसार। उहाँले पछि वर्तमान बर्मा सरेका कोशलको शाक्य राज्य। पहिले बर्मेली बहि अनुसार उहाँले प्यूसावथी, एक सौर्य आत्मा र एक अजिङ्गर राजकुमारी को छोरा को एक संतान थियो भनिएकोछ ।
कपिलवस्तु मा (विधानसभा हल): यो महावस्तु र ललितविस्तर अनुसार दक्षिण एशिया मा कपिलवस्तु भन्ने स्थान, तत्कालिन भारतको उत्तर प्रदेशको उत्तरपट्टी रहेको हालको नेपालमा शाक्य प्रशासन को भाग थियो। यो शाक्य सँस्थागारको लागि नयाँ भवन उहाँलाई द्वारा उद्घाटन जो गौतम बुद्ध, को समय मा निर्माण भएको थियो। उच्चतम प्रशासनिक अधिकार कुनै पनि महत्त्वपूर्ण व्यापार तथा सभा गर्न सँस्थागार मा भेट गर्ने स्थल जहाँ ५०० शाक्य सभासदहरु सहमतीमा भएको सदस्य सिद्धार्थ थियो। यो शाक्य परिषद सभाहरू भन्दा एक चुनिएको राजा, द्वारा लागु थियो । शुद्धोधन धनाढ्य खेतहरुका मालिक को मालिक ज्ञानी न्याय निशाफि प्रिय व्यक्ती छानिएको थियो । जस्को निजक कोशल थियो र सहमती थियो । बिड्डुभ राजान प्रसेनजितको छोरा जो दासी पुत्री भसवकत्या महानामा शाक्य को छोरी को छोरा, थियो ।आफ्नो पिता ले राज्य छोडेपछि कवशलको सिंहासनमा पुगेकाथिए । आफ्नो बाबुलाई विवाहको लागि आफ्नो आमा, एक दास स्त्रीको छोरी, पठाएर कोशल राज्यलाई धोखा दिएको बदलामा क्रोधपुर्वक शाक्य गणराज्यमा आक्रमण गरि तिनीहरूलाई सँहार गरियो तब शाक्यहरु ज्यान जोगाउन यत्र तत्र
भागे । कवशल राज्यको अनुपातमा शाक्य गणराज्य साह्रै स्यानो राज्य थियो त्यसै तिनिहरुको सैनिको सामना गर्न असक्षम थियो ।
पुरातन बौद्ध पदहरू महावँश र जैन साहित्य पुण्यस्राव कथा कोष अनुसार शाक्य कुल देखि मौर्य राजकुल को मूल परिवर्तन भएको पाईन्छ । यस वँशको बहि अनुसार, मयूर्वाशमा पिन बिड्डुभको आक्रमण पछि सुरक्षित हुन कपिलवस्तु देखि भागे जुन शाक्यहरुको एक समूह थिए।
महावँश अनुसार, श्रीलङ्काली राजाहरूले उपतिस्स नुवाराको पाण्डुभासदेव (504-474 सा.यु.पू.) र अनुराधापुरा (437-367 सा.यु.पू.) को आफ्नो संतान पाण्डुकाभाया,को बहिनी पाण्डु शाक्य देखि को शाक्य कुल एक शाखा भएको पाईन्छ ।
यिनिहरुले तागाउँग राज्य स्थापित र बर्मेली राजतन्त्र बुद्ध को नै शाक्य कुल हो भन्ने पाईन्छ । पहिलो 1823 मा प्रकाशित Hmannan Yazawin, यो पौराणिक राजाअभिराज्य अनुसार। उहाँले पछि वर्तमान बर्मा सरेका कोशलको शाक्य राज्य। पहिले बर्मेली बहि अनुसार उहाँले प्यूसावथी, एक सौर्य आत्मा र एक अजिङ्गर राजकुमारी को छोरा को एक संतान थियो भनिएकोछ ।
No comments:
Post a Comment