महायान बौद्ध धर्मको शाखा होईन

महायान बौद्ध धर्मको शाखा होईन । महायान बौद्ध धर्मको साथमा विश्वासघात हो  भन्छन केहि बौद्ध विव्दानहरु । महायानले बौद्ध धर्ममा केहि बिकृति लयाएकोछ बौद्ध धर्मलाई प्रदूषित गरिदिएकोछ । त्यति मात्रै होईन बज्रयान पनि यसैको सिको गरेको देखिन्छ । महायानले कालांतरमा ब्राह्मण धर्मको साथ तालमेल गरेको देखिन्छ । महायानले बुद्धलाई ईश्वर बनाएर प्रस्तुत गरेकोछ । महायानले बुद्धको पूजा शुरू गराएर बुद्धको मूर्ति को पूजा पनि गराए । बुद्धसित भाकल गर्न गराउन थालीयो शाक्यमुनी बुद्धलाई हिन्दू देवता बनाईदिए    बुद्धलाई अलौकिक बनाईदिए । वास्तवमा महायान बौद्ध धर्मको शाखा होईन बरु महायान हिन्दू धर्मको एक पंथ भनेमा अत्युक्ति नहोला र वैदिक धर्मको एक पंथ हो । दलाई लामा बुद्ध-धम्मलाई हिन्दू धर्मको शाखा मान्छन जबकि बुद्ध-धम्म हिन्दू धर्मको शाखा हुँदै होईन बहुलाहरु फत्ताउँदैमा हुने होईन ।  बुद्ध थेरवादी, श्रावकयान बुद्ध यान भनिन थालीयो मूल बुद्ध-धम्मको हत्यारा, महायान, कहाँबाट आयो? महायानको पृष्ठभूमि केहो? महायान उत्तरोत्तर शक्तिशाली कसरी भयो ? बुद्ध यस धर्तीमा ८० बर्ष रहनुभयो बुद्धको जन्म ५६३ ई.पू. मा नेपालको लुम्बिनीमा तथा निर्वाण ४६३ ई.पू.मा भारतको कुशिनगरमा भएकोथियो । वहाँले स्वयं बुद्धत्व प्राप्त पछि आफ्नो धम्मको ४५ बर्ष सम्म जनमानसमा प्रचार-प्रसार गर्नुभयो सिकाउनुभयो वहाँले भ्रमण गरेर मानिसहरुलाई आफ्नो धम्मको प्रकाश दिनुभयो । बुद्ध धम्मको कारण अंध-विश्वास, असमानता, अज्ञान, हीनता कैयौं शताब्दिहरु सम्म यहाँबाट टाढा भयो । शाक्यमुनी बुद्धले ईश्वर, आत्मा, स्वर्ग, नरक, पुनर्जन्ममा कहिल्यै विश्वास गर्नुभएन तर वहाँले समाजलाई योजनाबद्ध तरीकाले बुझाउनुभयो कि दुःखबाट कसरी मुक्ति पाउन सकिन्छ । शाक्यमुनी बुद्धले मान्छेहरुलाई संगठित गर्नुभयो छिन्न-भिन्न भएका थिए । बुद्धले वैज्ञानिक, आधिकारिक, वास्तविक र तार्किक ढंगले मान्छेहरुलाई सम्झाउनुभयो कि कसरी दुःखबाट मुक्ति पाएर प्रसन्न र शांतिपूर्ण जीवन जिउन सकिन्छ । यस्को लागि वहाँले उन्होंने कहिल्यै स्वयंलाई मोक्षदाता, पैगम्बर, ईश्वर या देवता भन्नुभएन वहाँले कहिल्यै निरर्थक चमत्कार प्रदर्शन या विज्ञापन गर्नुभएन । शाक्यमुनी बुद्धले यहि कुरामा बिशेष जोड दिनुभयोकि कि कसरी मानव दुःखको खतराबाट टाढा हुन सकिन्छ । वहाँले दुखबाट मुङ्क्त हुने बाटो निर्माण गर्नुभयो वहाँले सँधै मनुष्यको जस्तै शिक्षा दिनुभयो र दुखहरुलाई निर्मूल गर्न मानवीय तरीकाहरुको प्रयोग गर्नुभयो वहाँले दुःखलाई समूल नष्ट गर्ने मार्ग देखाउनुभयो । बुद्धले सिकाउनुभएको कुराहरु राम्री बुझ्न सक्थे धेरैले वर्णभेदको कारण उत्पन्न आफ्नो जिन्दगीको अनेकौं दुखहरुबाट छुटकारा पाउँथे । एक नृत्यांगना “शीलवती” को छोरा “जीवक” प्रसिद्ध र निपुण वैद्य बने, स्वच्छक सुनीत, उपाली नउ, अछूत सोपक र सुप्रिया, निम्नजाति सुमंगल, कुष्ठ-रोग प्रभावित सुप्रबुब्भा तथा  अरु धेरै धेरैको कल्याण भयो । बुद्धले त्यसताक खतरनाक डाकू अंगुलिमाल, कैयो अनाथ पती छोरा छोरी आमा बुवा बाट बियोग भएर बहुलाएकिहरुको कल्याण गर्नुभयो धम्म-दीक्षित गर्नुभयो । यि सबै कैयौको जीवन बुद्धको उपदेश कारण प्रकाशित भयो जीवन सुखमय भयो । बुद्धको जीवनकालमा आफ्नो प्रभुत्व जमाउन नपाउनाले शत्रु पनि भए । छंदा तथा उपनंदा बुद्धको प्रति सदा शत्रुतापूर्ण रह्यो आफ्नै नजिकको नाता पर्ने भाइ देवदत्त बुद्धको प्रशिद्धि देख्न सकेनन र धेरै वैदिक ब्रम्हणहरु  ईर्ष्यालु भए बुद्धको चाँडै मृत्यु भएको भए वा कसैले मारिदिए हाम्रो प्रभुत्व जमथ्यो भन्ने बिभिन्न षडयन्त्र पनि गरे । बिम्बिसार को छोरा अजातशत्रुको सहयोग लिएर देवदत्तले बुद्धलाई मार्ने धेरै धेरै असफल प्रयासहरु गरे। तैपनि देवदत्त भिक्षु संघलाई विभाजित गर्न सफल भए । बुद्धको निर्वाण भएपछि केहि बिरोधीहरु साह्रै खुशि पनि भए ति संगठित भए जस्लाई धम्म ठीक लाग्थेन ति थिए । तिनिहरु मूल धम्म  त्यागेर “महासांघिक पंथ” बनाए “महासांघिक पंथ” लाई “महायान पंथ”मा बदल्यो । यो कार्य बुद्धको महापरिनिर्वाणको लगभग १०० बर्ष पछि यिनिहरुले वैशालीमा आयोजित अर्को बौद्ध अधिवेशन गरे  महायान तिनिहरुले उत्पन्न गरे जस्लाई बुद्ध धम्म केहि नियमहरु कडा लाग्यो मन परेन महायानिहरुले बुद्धको मूख्य सिद्धान्तलाई थन्क्याइदिए । महायानिहरुले त्रिपिटकको पालीको मूल सिद्धान्तलाई संस्कृतमा अनुवाद गरेर मानिसहरुले पढन नसक्ने गरि अपठनीय बनाइदिए । यस प्रकार बिस्तारै बिस्तारै पाली साहित्य नष्ट गरेर यिनिहरुले पाली भाषालाई निर्बल बनाएर धम्मलाई विकृत गरे । यस्तो गर्नेमा जापानका धेरै महायानी संस्थाहरु देखिए जस्मा रेयूकाई अघि देखिए यो संस्थामा पंचशीललाई महत्व नदिएर बुद्धको नियम बिपरित मान्छेहरुलाई भ्रममा पारे । बुद्धको सट्टा व्यक्तिहरुलाई धनको बलले पुजा आराधना गर्न लगाए । महायानिहरुलाई बुद्धलाई अवतारको रुपमा प्रस्तुत गरे । बुद्धलाई ईश्वर माने बरु हिन्दुहरुको ब्रह्मा, विष्णु, महेश, कार्तिके, चामुंडा, गणपति, महाकाल आदि देवींको पूजा पनि जारी राखे यस परम्परामा नेपालमा देखिएको महायानि हरुले हिन्दुहरुको नौग्रह, यक्ष, गंधर्व, विद्याधर आदिको पूजा पनि गर्न थाले । पशुवलीलाई पनि प्राथमिकता दिएर बुद्धको धर्मलाई बङ्ग्याइदिए बज्रयानीहरु शक्तिपीठहरुको पुजारी पनि भए महायानलाई दैविक र चमत्कारिक विश्वासहरुमा फंसाइदिए । मान५हरुलाई चमत्कार अति मन पर्छ । बुद्धको महापरिनिर्वाण पछि जातक कथाहरु लिखीयो यि कथाहरु बुद्धको अघिल्लो जन्मको कथाहरु हुन । बुद्धलेआफ्नो अघिल्लो जन्मको सबै घटनाहरु कथाको रुपमा भन्नुभएको पाईन्छ । जातक कथा को अन्तर्गत राजा दशरथ, राम, सीता, युधिष्ठिर, विदुर, कृष्ण आदि पात्र रामायण र महाभारतको पनि छन । जातक कथा ईस्वी दोश्रो शताब्दीमा लेखीएको थियो । बुद्धको मूल अऩीश्वरवाद, अनात्मावादलाई महासांघिकहरु र महायानिहरु व्दारा निकालेकाथिए । बोधिसत्वको अवधारणा महायान पंथबाट आएको हो र जातक कथाहरु केवल बोधिसत्व को हो जातक कथाहरु बुद्धको मूल शिक्षाहरु अनुरूप छैन । बुद्ध आत्मामा विश्वास गर्नुहुन्थेन भने किन पुनर्जन्ममा विश्वास गर्न थाले? र जातक कथाहरु हिंदू धर्मको पुनर्जन्मको सिद्धांतलाई प्रतिस्थापित गर्छ ।  बुद्ध भन्दा पहिले ब्राह्मण धर्मको धेरै प्रभाव थियो । यहि प्रभावलाई पूर्णतः खत्तम गरिनु नै बुद्ध धम्म क्रांतिको आदर्श वाक्य थियो । बुद्धको महापरिनिर्वाण पछि बुद्धको मूल शिक्षाहरुमा चल्न सकेन परिणामतः उनिहरुले जातक कथाहरु निर्माण गरे । वृक्ष, देवता, यक्ष, भगवानको पूजालाई धेरै महत्व र दर्जा पायो । केहि पुस्तकहरुमा बुद्धको अघिल्लो जन्मको कथाहरु रहेकोछ । ललितवित्सर, जातक कथा, बुद्धचरित र सद्धर्मपुण्डरिक सुत्र महायानको मूख्य ग्रन्थहरु हुन जो जापानमा बिशेष प्राथमिकता दिईन्छ । जातक  कथाहरु विज्ञान विरोधी र बुद्ध विरोधी देखिन्छ । जातक कथाहरुलाई ब्राह्मण धर्मको प्रभाव र मूल्यलाई  पुनःस्थापित गर्न रचना गरिएको हो । एक जातक कथामा सुमेध ब्राह्मणलाई स्वयंम बुद्धको अघिल्लो जन्म भनिएकोछ । मोक्ष प्राप्तिको लागि उनि तपस्या गर्न हिमालय तिर गए । आकासमा एडेको भनिएकोछ अमरावती बस्तिमा पुगपछि दिपंकर बुद्धको दर्शन भएको भनिएकोछ र दिपंकर बुद्धले सुमेधको भबिष्यवाणी गरेको र आशीर्वाद पाएको भनिएकोछ आशिर्वादले सुमेध ब्राह्मण बोधिसत्व भएको भनिएकोछ कैयौ जन्म पछि उन्लाई अन्ततः महामाया र शुद्धोधनको माध्यमबाट जन्म लिने अवसर पाएको देखाइएकोछ । ति उनै गौतम बुद्ध हुन भनिन्छ । यहा निर गहीरो रुपमा विचार गर्नुपर्ने कुरा के छ भने केहि ठाउँमा शुद्धोधन शाक्य कूलका आदित्य गोत्रका हुन भनिएकोछ र मावलको गौतम गोत्रलाई प्रयोग गरेको दिखन्छ किनकि गौतम गोत्र हिन्दू धर्ममा पनि रहेकोछ । नेपालमा महायानीहरु बज्रयानीहरु शक्ति पुजा गर्दछन महा यानको अर्थ यो संसारलाई महा भव सागर हो र यसलाई सरल तरिकाले सामान्य यानले पार गर्न सकिंदैन  महायान कै आवश्यक पर्छ भनेर व्याख्या गरिन्छ ।तिब्बतका अवतारी दलाईलामाले महायानलाई बिशेष रुपमा प्रचार गरिरहेकोछ महाया नै मानिसको दुखलाई पार लगाउने एउटै महायान नै हो भनेर भनिरहेकाछन् । महायानीहरु इश्वरको अवतारवादलाई प्राथमिकता दिन्छ जबकि बुद्धल् ईश्वर्को बारेमा केहि बोलेकाछैनन । त्यसकारण महायान बुद्ध धर्मको शाखा होईन भन्ने अध्ययनबाट देखिएको विचार यहाँ प्रस्तुत गरिएकोछ । भवतु सब्ब मङ्गलम्