भगवानका शिष्य आनन्द ले
भने, भगवान तपाईले भन्नुभएनकि उत्तम पुरूष को हुन् ? कसरी उत्पन्न हुन्छन्? तब भगवान यि सुत्रलाई
भन्नुभएकोथियो। आनन्द उत्तम पुरूष सर्वत्र उत्पन्न हुन्नन् । ति शुद्ध मध्य
देशमा उत्पन्न हुन्छन् । र जन्मबाटै धनवान् हुन्छन्। ति क्षत्रिय या ब्राह्मण
कुलमा उत्पन्न हुन्छन्
दुल्लभो पुरिसाजज्जो न
सो सब्बत्थ जायति।
यत्थ सो जायति धीरो तं
कुलं सुखमधिति।।
पुरूष श्रेष्ठ दुर्लभ छ, सर्वत्र उत्पन्न हुँदैन,उ धीर जहां उत्पन्न हुन्छन, त्यस कुलमा सुख बढ़छ ।
यस गाथाको
अर्थ बौद्धहरुले अहिले सम्म जसो गरे त्यस्तो होईन । सरल अर्थछ कि बुद्ध महा धनवान
घरमां जन्मिन्छन् अनि कबीरको के हुन्छ ।
क्राइस्टको के हुन्छ । मोहम्मदको
के हुन्छ । नानकको के हुन्छ । यि मध्यै सबै धनवान घर
परिवारमा जन्म भएका होईनन । त यिनिहरु बुद्ध पुरूष होईनन् त । यो
त बड़ो संक्रीर्णता हुन्छ । जैनहरुका चौबीस तीर्थंकर राजपुत्र थिए । हिन्दुहरुको सबै अवतार राजाहरुको
छोरा र बुद्ध पनि राजपुत्र ठीक हो । यसकारण
यि वचनलाई बौद्धहरुले यहीं अर्थ लिए होलान कि बुद्ध पुरूष राज घरहरुमा जन्मिन्छन्
महा धनवान।
मैले महा
धनवानको अर्थ भन्छु—जन्मै
देखि नै महा धनवान् हुन्छन् यस्को अर्थ भयो कि बुद्ध पुरूष आकस्मिक
जन्मिन्छन, जन्म-जन्मको
सम्पदा लिएर । सम्पदा भित्र छ सम्पदा आंतरिक हो। महा धनवान नै जन्मिन्छ । तर बौद्धहरुले यस्को के अर्थ
लिए थाहा छ ? हिंदुहरुले
यस्को के अर्थ लिए
? तिनले भने कि बुद्ध पुरूष भारत मा जन्मिन्छन—सबै ठाउँमा जन्मिन्न तर
तिनिहरुलाई के थाहा कि नेपालमा तीन तीन बुद्ध पुरुषको जन्म भयो । भारतका
बदद्धहरुले भने भारतमा बुद्धपुरुषहरु जन्मिन्छन् हो तर अहंकार जन्मीन्छन । यही हो
धर्म भूमि। सदियौं देखि भारतको अहंकार आफै पूजा गरिरहेकाछन् । भारत को अहंकार भन्दै
गर्यो कि देवता पनि यहां उत्पन्न हुन चाहन्छन किनकि यहां बुद्ध पुरूष जन्मिन्छ ।
को हुन बुद्ध पुरुष सम्राट अशोक,
मोहनदास करम चन्द गान्धी, स्वामी विवेकानन्द, भिमराव एम्बेडकर,ओशो आचार्य रजनीश जस्ले
आफैलाई बुद्ध पुरुष घोषणा गरेर विवादमा परे ।
त्यस्ता थुप्रै बुद्ध पुरुष भारतमा जन्मे
नेपालमा जन्मे । भन्छन् चीन बर्मा जापानमा पनि थुप्रै बुद्ध पुरुषहरु जन्मे ।
बुद्ध
पुरूष सर्वत्र जन्मिन्नन् कुरा त सत्य हो । वास्तवमा हरेक कुराबाट शुद्ध स्थानमा
बुद्ध पुरुष जन्मिन्छन् । भारतीय बौद्धहरुले भने कि बुद्ध पुरुषहरु केवल मध्य
प्रदेशमा जन्मिन्छन् यो त केवल संयोग मात्रै हो । नेपालमा बुद्ध जन्मे तर
नेपालीहरुले नै यस्को महत्व जानेनन् केवल अहंकार मात्रै पाले बुद्धको अवहेलना गरे
बुद्धले बनाएका नियमहरुको कुनै वास्ता गरेनन। बुद्धले भारतमा ज्ञान प्राप्त गरे तर
भारतीयहरुले ज्ञान पाएनन केवल अहंकार पाले । बुद्धको उपदेश नियम शुद्ध र
बैज्ञानिकछ हरेक प्राणीको रक्षा गर्ने तर धोति लगाईदिए । धम्म पद
पथ प्रदर्शन गर्छ तर त्यस्को कुनै ख्याल गरेनन वास्ता गरेनन । मान्छेले जनावरलाई
मार्छन तर जनावरले तब मात्रै मार्छ जब भोको हुन्छ। मान्छेले त रमाइलोको लागि
मार्छन । हिंसा एक खेल हो अरुको जीवन जान्छ तर तिम्रो लागि रमाइलो खेल हो।
अनि कुनै जनावरले त आफ्नो जातीको जनावरलाई
मार्दैन । कुनै पशुले आफ्नो आफन्तलाई मार्दैन तर मान्छे पशु भन्दा पनि गए गुज्रेको
छ आफन्तलाई पनि मार्छ । हजारौं हजारलाई बिना गल्ति मार्छ यस्को बहुल्ठीपनको कुनै
सिमाना छैन। आफ्नालाई बम पड्काएर बिना सित्ती मार्छन । जनावरले त त्यस्तो गर्दैन नि
। मान्छेले घृणित राजनीति गर्छ तर पशुले गर्दैन । मान्छे जब निच हुन्छ पशु भन्दा
पनि खत्तमै हुन्छ र यदि मान्छे उठे परमात्मा भन्दा पनि माथि हुन्छ । पशु उठ्न
सक्दैन परमात्मा हुनै सक्तैन बुद्धत्वको अर्थ हो: उठनु पशुत्वको अर्थ हो खस्नु ।
मनुष्य मध्यमा छ । जति
मेहनत गर्नाले मान्छे परमात्मा हुन्छ । त्यति मेहनत गर्नाले पशु पनि हुन्छ । श्रेष्ठ
पुरुष दुर्लभ छ उ सर्वत्र उत्पन्न हुँदैन ।
सन्दर्भ सामग्रिःएस धम्मो सनन्तनो
हिन्दिबाट नेपालीमा अनुवाद ओशो प्रवचन—67
