गुरु नानक (एक परिचय)

गुरु नानकले एक अनौठो धर्म सम्प्रदायलाई जन्म दिएकाछन, जस्मा गृहस्थ र संन्यासी एक हों र त्यहि मान्छे आफूलाई सिख भन्ने हकदार छ, जो गृहस्थ हुंदा पनि संन्यासी होस, संन्यासी हुंदा पनि गृहस्थ होस ।

सिख हुनु बडव कठीन छ। गृहस्थ हुनु सरलछ । संन्यासी हुन सरल छ, छोड़ेर जाउ जंगलमा। सिख हुनु कठिनछ किनकि सिखको अर्थ हो- संन्यासी, गृहस्थ एक साथ। रहनु घरमै र यस्तो बस्नु जस्तै होईन। बस्नु घरमै र यसरी बस्नु जस्तै हिमालयमा छौ। गर्नु पसल,तर ख्याल राख्नु परमात्माको । गिन्नु रुपैया, नाम लिनु उस्को ।

नानकलाई जो पहिलो झलक प्राप्त भयो परमात्माको,जसलाई सतोरी भनु, त्यो पाईयो एक पसलमार, जहां उनि तराजू ले गहूं र अन्न तौलंदैथिए । अन्न तौलदै अरुलाई दिंदै थिए । तराजूमा राख्दै उता राख्दै । बोल्थे- एक, दुई, तीन...दस, ग्यारह, बाह्र... फेरि पुग्यो त्यो तेह्रमा । पंजाबीमा तेरहको जो रूप छ, त्यो 'तिम्रो'। उस्लाई सम्जना भयो परमात्मा को। 'तेरा', दाईन, दाऊ-धुन बन्यो।

फेरि उ तौलंदै गए, तर संख्या तेरह्बाट घि सरेन । भर्दै, तराजूमा राख्दै तराजबाट राख्दै भन्छ 'तेह्र'। भर्दै, तराजूमा राख्दै र भन्छ तेह्र । किन कि आखिरी पड़ाव आईहाल्यो । तेह्र भन्दा अगाडी कुनै संख्याछ ? गन्तब्य आईपुग्यो। 'तेह्र' मा सुबै समाप्त भयो । मान्छ्लाई लाग्यो कि नानक सामान्य दुनियादार होईन ।

मान्छेहरुले रोक्न पनि चाह्यो, तर उ त कुनै अर्कै लोकमा छ ।उ भन्दै जाँदैछ 'तेरा'।राख्दैछ, तराजूबाट तौलंदै छ, र तेह्र भन्दा १४मा पुग्दैन । तेह्र भन्दा अघि बाटै छैन । बस दुईमात्रै , या तिमी 'मै' या 'तिमी'। म बाट शुरुआतछ, तिमीमा समाप्त हुन्छ ।

नानक संसारको विरोधमा छैन। नानक संसारको प्रेममा छ,किनकि उनि भन्छन कि संसार र त्यसलाई बनाउने दुई हैन। तिमीले यसलाई पनि प्रेम गर, तिमीले यसैमा उसलाई प्रेम गर । तिमीले यसैमा उसलाई खोज ।

नानक जब युवा भए, तब घरकाले भने, बिहे गर। उन्दे 'हुंदैन' भनेन । सोच्दै त रहेहोलान घरकाहरु कि यस्लै हुन्न भन्ला । बचपनबाटै यस्को बानी अलि फरकनैछ अरु भन्दा । नानकको बुवा साह्रै हैरान थिए । उनलाई कहिल्यै बुझ्न सकेन के हो भनेर । भजनमा, कीर्तनमा, साधु-संगतमा केवल...।

पठाएकव थियो छोरालाई अर्को गाउंमा सामान किन्न। बीस रुपैया दिएका थिए । सामान त किने, तर बाटोमा  साधु भेटीए,उ भवका थियो।बुवाले जाँदा भनेका थिए, सस्तो चीज किनेर ल्याउनु र यस गाउंमा ल्याएर महङ्गोमा बेच्नुपर्छ । ब्यापारकव तरिका नै यहि हो । अर्को गाउंमा सस्तोमा किन्ने, यहां आएर महङ्गोमा बेच्ने । यहां जे पाईन्छ सस्तोमा किन्ने, अर्को ठाउंमा गएर नाफा लिएर महङ्गोमा बेच्ने । यहिनै लाभको बाटो हो । तब कुनै यस्तो चीज किनेर ल्याउनु,जस्मा नाफा राम्रो होस ।

नानक फर्कन्थे सामान किनेर, भेटभयो साधुहरको एक जमात। ति साधु पांच दिन देखि भोका थिए । नानकले सोध्यो,भवकै बसेकाछौ । उठ, केहि गर । गाउं तिर किन जाँदैनौ ? तिनले भने, यही हाम्रो ब्रत हो। जब उस्को मन होला उ देला । तब हामी आनंन्दित छौं । भोकले केहि फरक पर्दैन ।

तब नानकले सोंचे कि यसभन्दा नाफाको कुरा के होला कि इन परम साधुहरुलाई यो भोजनबांडी दिउं जो मैंले किनेर ल्याएकोछु? बुवाले यहि त भन्नु भएको थियो कि नाफाको काम गर भनेर ।

उले सबू सामान साधुहरुलाई दिए। साथी थिए एकजना साथमा, उस्को नाम बाला थियो। उस्ले भन्यो के गरेको यो, तिम्रो दिमाग त खुस्केन। नानकले भन्यो, यही त भनेका थिए बुवाले केहि नाफाको काम गर । यो भन्दा धेरै नाफा के होला र ? बांडेर खुशि हुंदै घर फर्क्यो ।

बुवालेर् भने बाबु यसरी त व्यापार समाप्ट्टे हुन्छ ।  नानकले भने, 'आतपाईले यो सोंच्नुहुन्न कि यस भन्दा नाफा लाभ    अरकेमा होला र ? लाभ कमाएर फर्केकोछु ।'

तर यो नाफ लाभ कसैले देख्दैन । नानकको बुवा कालू मेहतालाई केहि देखिन्न । उनलाई त लाग्यो ब्यापार सबै बरबाद भयो,छोरो खत्तम भयो । साधु संगतमा यव नराम्रोरी बिग्रियो । अब बेहोस भयो । सोचे कि बिहे गरिदिएर बन्धनमा राख्यो भने ठीक होला ।

 प्रायः मान्छे यस्तै सोंच्छन् कसैलाई गृहस्थ बनाउनु छ भने स्वास्नीको मायाजालमा बांध्नुपर्छ।तर नानक  प्रति यो उपाय काम लागेन उ कुनै कुराको बिरोधमा छैन। बुवाले भने बाबु बिहे गर, '।' नानकले भन्यो ठीक छ। बिहे भयो, तर उस्को बानी व्यहोरामा कुनै फरक भएन। बच्चा जन्मियो, अहं फरक भएन ।

यो मान्छेलाई बिगार्ने कुनै उपाय नै थिएन, किनकि संसार र परमात्मामा उस्लाई कुनै भेद नै थिएन । तिमी बिगार्छौ कसरी उस्लाई ? जो मान्छे धन छोड़ेर संन्यासी भयो, उस्लाई बिगार्न सक्छौ- धन देउ । जो मान्छे स्वास्नी छोड़ेर संन्यासी हभयो, एक सुन्दरी उस्कोअघि पुग्यो, बिगार्न सक्छौ ।तर जोकुनै छोडेर गएकैछैन, उस्लाई तिमी कसरी बिगार्न सक्छौ । उस्को पतनको कुनै बाटो नै छैन । त्यसैले नानकलाई भ्रष्ट गर्न सकिंदैन । भगवान बुद्धलाई पनि बिगार्न धेरै प्रयत्न गरीयो सुन्दरी राज्य धनकव थुप्रै प्रलोभन देखाईयो । जस्ले स्वय्म आफ्नो राज्य सुन्दरी श्रीमती छोरा त्यागेर आयो उस्लाई कस्ले कसरी के भनेर बिगार्न सक्छ । बस नानकलाई कसैले सकेन बिगार्न ।

भवतु सब्ब मङ्गलम् ।