शील

www.facebook.com

शील भनेको के हो यस्को बारेमा बुझ्न नित्तान्त आवश्यक छ । शीलको अर्थ सदाचार हो । शारिरीक र वाचिक कार्यलाई शुद्ध बनाउनु अनि  उ भित्र  र नराम्रो हुन नदिनु नै शील हो । राम्रो आचरण राम्रो व्यवहार लाई शील भनिन्छ । शीलवान व्यक्तिको यश किर्ति जताततै फैलिन्छ । अंग्रेजीको शील सित पनि भावार्थ मिल्छ बन्द गरिएको खोल्न बाँकिलाई शील भन्ने गरेको पाईन्छ । अर्को महत्वपूर्ण कागजातहरु सहीछाप गरेर शील गरीन्छ । त्यस्तैनै मानिसको सदाचारलाई नियममा बाँधिएर गरिने कुशल कार्य नै शील हो । शीर नभएको व्यक्ति मुर्कट्टा भन्ने चलनछ जस्को कुनै अस्तित्व हुंदैन त्यो देखेर सबै डराउंछन् । त्यस्तै नै शील सदाचार नभएको मान्छेले जतिबेला पनि जे पनि दुराचार गर्न सक्छ त्यसैले दुराचारी देखेर डराउंछन । शीललाई पशु पंक्षीले पालन गर्न सक्तैन । शील दुई प्रकारको हुन्छ । १) चारित्र शील र २) वारित्र शील । चारित्र शील भनेको पालन गर्नु पर्ने हुन्छ । वारित्र शील भनेको छोड्नु पर्ने वा त्याग्नु पर्ने शील हो । असल राम्रो कुरालाई पालन गर्नु पर्छ भने नराम्रो खराब व्यवहार वा चरित्रलाई छोड्नु वा त्याग्नुपर्छ ।

प्राणी हिंसा गर्ने व्यवहारलाई पालन गर्ने कि छोड्ने सुक्ष्म रुपमा विचार गर्नु पर्छ । कुनै पनि प्राणीको प्राण नलिने गरि संयमित भएर बस्नु भनेको पालन गर्नु हो । उदाहरणको लागि लामखुट्टेले शरीरमा टोकिरहेको छ अब के गर्ने ।मानिसले प्याट्ट मारिहाल्छ । टोकिरहेको छ त किन नमार्ने भनेर उल्टै प्रश्न गर्छ । लामखुट्टेलाई नमारेर उडाउन पनि सकिन्छ नि । अब शरीरबाट गरिने अर्को महान कार्य हो दान । दान गर्ने चरित्र छोड्ने कि पालन गर्ने । यसलाई त पालन गर्नु पर्छ अभ्यास गर्नुपर्छ । केहिले आफ्नो चरित्र नराम्रो ठानेर छोड्छन् जस्तै दुर्वचन बोल्ने बानी छोड्छन भने वारित्र शील भयो । भगवान बुद्धले सामान्य मानिसले पनि पालन गर्नु पर्ने शीलको बारेमा उपदेश गर्नुभएकोछ । जस्लाई पालन गर्नाले मानिस सभ्य सदाचारी शिष्ट शुसंष्कृत हुन्छ । जसलाई पंचशील भनिन्छ यो पंचशीलमा प्राणी हिंसा नगर्ने, चोरी नगर्ने, झुठो नबोल्ने, मदिरापान धुम्रपान नगर्ने र व्यभिचारी नहुने प्रतिबद्धता हो । अझ राम्री बुझने हव भने शील तीन थरिको हुन्छ । दुःख मुक्तीको मार्ग आर्यअष्टाङ्गिक मार्गलाई शील समाधी र प्रज्ञा अन्तरगत बिभाजन गरेकोछ । १ सम्यक वचन । २  सम्यक कर्मान्त र ३ सम्यक व्यायाम अर्थात सही जीविका ।

१ सम्यक वचनःयसमा चार वटा महत्वपूर्ण कुराछन् । मानिसले सबै भन्दा बढी वचन बाटै खराब कर्म गर्छन १ असत्य झूठो वचनबाट टाढा रहनु। २ चुक्ली निन्दाबाट टाढा रहनु । ३ कडा अपशव्द अश्लील शव्द बोल्नुबाट टाढीनु । ४ अनर्थको अनावश्यक गफ निन्दा चर्चा बाट टाढीनु । सबै भन्दा बढी सचेत हुनुपर्ने वचन हो ।

२  सम्यक कर्मान्तः शरीरले तीन प्रकारको खराब अथवा कुकर्म गर्दछन् त्यसबाट टाढीनु सुकर्म हुन्छ । १ प्राणी हिंसा २ चोरी ३ काम मिथ्याचार । यि कुकर्मबाट टाढीएमा पनि सुकर्म नै हुन्छ ।

३ सम्यक आजिवः१) शस्त्र अस्त्रको व्यापार नगर्ने ।२) मानिसको व्यापार नगर्ने ।३) मासुको व्यापार नगर्नेः४) नसालु पदार्थकव व्यापार नगर्ने ५) बिषालु पदार्थको व्यापार । तर मानिसलाई सबै भन्दा बढी फाईदा यहि व्यापारमा हुने हुंदा यहि व्यापार फैलिएकोछ । शीलको कुनै परवाह छैन । त्यसैले मानिस नरकीय जीवनयापन गरिरहेकाछन् ।

भवतु सब्ब मङ्गलम्